Czym jest, jak rozpoznać i leczyć próchnicę ukrytą?

Próchnica to jeden z najczęstszych problemów stomatologicznych, dotykający ludzi w każdym wieku. Pomimo że większość osób kojarzy ją z widocznymi ubytkami na powierzchni zębów, to istnieje również jej mniej oczywista odmiana – próchnica ukryta. To schorzenie, które rozwija się w trudno dostępnych miejscach, przez co jego wykrycie bywa niezwykle utrudnione. Co gorsza, wiele osób przez długi czas nie zdaje sobie sprawy z istnienia problemu, bowiem początkowe stadia nierzadko przebiegają bezobjawowo. Co jeszcze warto wiedzieć o tego typu próchnicy?

Co to jest próchnica ukryta?

Próchnica ukryta to specyficzny rodzaj próchnicy, który przeważnie rozwija się w miejscach niewidocznych gołym okiem. Najczęściej pod powierzchnią szkliwa lub w trudno dostępnych przestrzeniach międzyzębowych. W przeciwieństwie do klasycznej choroby, która objawia się zmianami koloru lub widocznymi ubytkami, ten rodzaj schorzenia może pozostawać niezauważony przez długi czas.

Proces chorobowy, jak w przypadku innych rodzajów, rozpoczyna się od stopniowej demineralizacji szkliwa, która prowadzi do powstania ubytku w głębszych warstwach zęba. Tutaj jednak zewnętrzna struktura może wyglądać na nienaruszoną. Fakt ten sprawia, że próchnica ukryta jest dość trudna do wykrycia bez specjalistycznych badań.

Rodzaje próchnicy ukrytej

Jednym z najczęstszych rodzajów próchnicy ukrytej jest próchnica międzyzębowa. Jak sama nazwa wskazuje, rozwija się ona w przestrzeniach między zębami. Te trudno dostępne miejsca sprzyjają gromadzeniu się płytki nazębnej i resztek jedzenia. Stan ten stanowi zaś świetne środowisko dla bakterii próchnicotwórczych. To właśnie dlatego niezwykle istotne jest używanie nici dentystycznych. Sama szczoteczka to bowiem często za mało.

Innym typem jest próchnica pod koroną, występująca w przypadku zębów leczonych protetycznie. Rozwija się ona pod rekonstrukcją protetyczną. Jej nieleczenie może zaś prowadzić do destrukcji tkanek zęba, a to z kolei do obluzowania korony. Pierwsze objawy próchnicy pod koroną to ból czy nadwrażliwość. Warto jednak podkreślić, że zazwyczaj pojawiają się one dopiero na zaawansowanym etapie choroby.

Czym objawia się ten rodzaj próchnicy?

W początkowej fazie próchnica ukryta rozwija się zupełnie bezobjawowo, co znacznie utrudnia jej wczesne wykrycie. Ponieważ zmiany toczą się pod powierzchnią szkliwa lub w trudno dostępnych miejscach, pacjent nie dostrzega charakterystycznych przebarwień ani ubytków. Z czasem mogą jednak pojawić się pierwsze symptomy, takie jak:

• nadwrażliwość na zimne, gorące lub słodkie pokarmy,
• nagły, ostry ból, sugerujący uszkodzenie głębszych struktur zęba,
• dyskomfort w trakcie gryzienia,
• nieprzyjemny zapach z ust wynikający z rozkładu tkanek pod powierzchnią szkliwa.

Warto jednak podkreślić, że objawy te pojawiają się stosunkowo późno. Ze względu na trudność w samodzielnym rozpoznaniu choroby, niezwykle ważne są zatem regularne wizyty u dentysty.

Jeżeli zauważyli Państwo u siebie jakiekolwiek z powyższych objawów, serdecznie zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą stomatologii zachowawczej w Gdańsku. Nasi specjaliści zadbają o zdrowie Państwa zębów w komfortowy i profesjonalny sposób.

Przyczyny i mechanizm rozwoju próchnicy ukrytej

Główną przyczyną powstawania tego rodzaju próchnicy jest nieodpowiednia higiena jamy ustnej, a zwłaszcza pomijanie nitkowania zębów. W przestrzeniach międzyzębowych gromadzą się bowiem resztki pokarmowe i płytka nazębna, które stanowią doskonałe środowisko dla bakterii próchnicotwórczych. Wytwarzają one kwasy niszczące szkliwo, prowadząc do stopniowej demineralizacji i powstawania ubytków. Proces ten może przebiegać całkowicie bezobjawowo, gdyż powierzchnia szkliwa na początku nie wykazuje żadnych oznak uszkodzenia. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi tej choroby jest także nieprawidłowa dieta.

Warto pamiętać o tym, że nie bez znaczenia jest także brak regularnych wizyt kontrolnych u stomatologa. Pacjenci często nie zdają sobie sprawy z istnienia problemu, dopóki nie pojawią się zaawansowane objawy. Czynnikiem ryzyka mogą być także nieprawidłowo dopasowane korony i wypełnienia, pod którymi czasami tworzą się nieszczelności, sprzyjające rozwijaniu się bakterii.

Jak diagnozuje się próchnicę ukrytą?

Ze względu na fakt, iż próchnica ukryta nie daje charakterystycznych objawów w początkowych stadiach, jej wykrycie jest możliwe głównie w trakcie wizyt kontrolnych u dentysty. Regularne badania dentystyczne pozwalają na błyskawiczne wychwycenie problemu, zanim dojdzie do poważniejszych uszkodzeń zęba. Najważniejszą metodą diagnostyczną jest zdjęcie rentgenowskie (RTG), które ukazuje ubytki w miejscach niedostępnych dla wzroku lekarza. Z jego pomocą można dostrzec zmiany pod wypełnieniami, koronami oraz w przestrzeniach międzyzębowych. W miejscach tych klasyczne badanie wzrokowe i dotykowe za pomocą zgłębnika stomatologicznego nierzadko okazuje się niewystarczające, więc RTG jest obligatoryjny.

W bardziej zaawansowanych przypadkach stomatolog może też zastosować innowacyjne techniki diagnostyczne. Od pewnego czasu coraz częściej stosowana jest chociażby tomografia komputerowa wiązki stożkowej (CBCT). Wspomniane metody pozwalają na jeszcze bardziej precyzyjną ocenę struktury zęba i wykrycie nawet bardzo drobnych ognisk próchniczych.

Metody leczenia próchnicy ukrytej

Leczenie próchnicy ukrytej jest zależne od stopnia zaawansowania zmian oraz ich lokalizacji. W przypadku wczesnych stadiów, kiedy to ubytek obejmuje wyłącznie szkliwo, możliwe jest remineralizowanie zmienionych obszarów z wykorzystaniem preparatów z fluorem. Fluoryzacja jest mocno rekomendowana, gdyż wzmacnia szkliwo i zapobiega dalszej demineralizacji. Trzeba jednak pamiętać, że metoda ta jest skuteczna wyłącznie w początkowej fazie choroby.

Jeśli próchnica uszkodziła już zębinę, obowiązkowe jest mechaniczne usunięcie zmienionych tkanek i założenie wypełnienia. Bardziej skomplikowana sytuacja występuje w przypadku próchnicy pod koroną. Wówczas konieczne może być jej zdjęcie, a dopiero potem usunięcie zmian próchniczych.

FAQ

Jak zapobiegać próchnicy ukrytej

W zapobieganiu próchnicy ukrytej ważna jest przede wszystkim odpowiednia i regularna higiena jamy ustnej. Istotne jest m.in. szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie, nitkowanie i stosowanie płynów do płukania ust.

Czy próchnica ukryta może prowadzić do utraty zęba?

Tak, może. Jeśli nie zostanie wykryta i wyleczona na czas, może doprowadzić do głębokich ubytków, infekcji miazgi oraz konieczności leczenia kanałowego, a w ekstremalnych przypadkach nawet do ekstrakcji zęba

Jakie są najlepsze metody czyszczenia przestrzeni międzyzębowych?

Najlepsze do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych są nici dentystyczne, irygatory wodne, a także specjalistyczne szczoteczki.

Czy stosowanie płukanek do ust pomaga w zapobieganiu próchnicy ukrytej?

Tak, polecane są zwłaszcza płukanki zawierające fluor i substancje antybakteryjne. Pomagają one redukować ilość bakterii i wzmacniać szkliwo.

Podsumowanie

Próchnica ukryta to podstępna forma próchnicy, rozwijająca się w trudno dostępnych miejscach. Ze względu na brak typowych objawów we wczesnym stadium, jej wykrycie wymaga częstych wizyt u stomatologa i diagnostyki RTG. Aby jej zapobiec, kluczowa jest odpowiednia profilaktyka.

Data publikacji: 14 kwietnia 2025
Autor: dr n. med. Michał Nawrocki M.Sc.