blank

Czym jest i jak leczyć zgryz otwarty?

Zgryz otwarty to wada, w której górne i dolne zęby nie stykają się ze sobą przy zamkniętych ustach. Ta pozornie drobna cecha może prowadzić do szeregu problemów – od trudności z żuciem i gryzieniem, po pogorszenie wymowy i estetyki uśmiechu. W dzisiejszym artykule sprawdzimy, na czym polega zgryz otwarty i przyjrzymy się przyczynom jego powstawania. Omówimy również skuteczne metody leczenia, dzięki którym będziemy mogli na dobre zapomnieć o tej wadzie zgryzu.

Definicja i rodzaje zgryzu otwartego

Zgryz otwarty to wada zgryzu, w której zęby górne i dolne nie stykają się przy zamkniętych ustach. Między górnym a dolnym łukiem zębowym powstaje szpara, określana jako niedogryzowa. Może ona występować z przodu (między siekaczami), z boku (między zębami przedtrzonowymi i trzonowymi), a w rzadkich przypadkach nawet na całym łuku zębowym.

Objawy zgryzu otwartego:

  • Widoczna szpara między zębami górnymi i dolnymi – górne i dolne zęby nie nachodzą na siebie prawidłowo, przez co tworzy się między nimi przerwa.
  • Trudności z gryzieniem i żuciem pożywienia – szczególnie problematyczne może być spożywanie twardych pokarmów, takich jak jabłko czy marchew.
  • Wady wymowy (zwłaszcza seplenienie) – problemy z wymową dotyczą głównie głosek takich jak s, sz, z i ż.
  • Bóle i trzaski w stawach skroniowo-żuchwowych – spowodowane przez nieprawidłowe obciążenie szczęki.
  • Oddychanie przez usta – to objaw współistniejący, najczęściej obserwowany u dzieci.

Zgryz otwarty częściowy

Zgryz otwarty częściowy diagnozujemy wtedy, gdy brak kontaktu między zębami występuje tylko w pewnym obszarze łuku zębowego, a nie na całej jego długości. Wyróżniamy dwa główne jego typy:

  • Zgryz otwarty przedni – szpara występuje między siekaczami (jedynkami i dwójkami), podczas gdy zęby boczne stykają się prawidłowo. To najczęściej spotykany typ zgryzu otwartego. Często pojawiają się tutaj trudności w nagryzaniu pokarmu oraz problemy z wymową niektórych głosek.
  • Zgryz otwarty boczny – brak kontaktu dotyczy zębów bocznych (przedtrzonowych i trzonowych), podczas gdy siekacze i kły stykają się prawidłowo. W zależności od tego, czy szpara występuje po jednej stronie łuku zębowego, czy po obu, mówimy o zgryzie otwartym częściowym bocznym jednostronnym lub dwustronnym. Ten typ wady może prowadzić do problemów z żuciem i rozdrabnianiem pokarmów, a także do przeciążeń stawów skroniowo-żuchwowych.

Zgryz otwarty całkowity

Zgryz otwarty całkowity to poważna i rzadko spotykana forma wady, w której szpara występuje zarówno w odcinku przednim (przy zębach siecznych), jak i bocznym (przy przedtrzonowcach i trzonowcach). Zęby górne i dolne nie stykają się przez to w żadnym punkcie. Ten typ jest najczęściej połączony z poważnymi zaburzeniami wzrostu kości szczęk, w znaczny sposób oddziałując na strukturę twarzoczaszki oraz funkcje jamy ustnej.

W przypadku zgryzu otwartego całkowitego prawidłowe rozdrabnianie pokarmu jest praktycznie niemożliwe. Mogą pojawić się także bóle mięśni twarzy odpowiedzialnych za żucie, mimikę i połykanie, które przez cały czas są nadmiernie obciążone. Co więcej, wada wpływa także na zmianę rysów twarzy – spłaszczenie profilu twarzy (brak wyraźnego podbródka), utrudnienie domykania górnej wargi i odsłonięcie górnych dziąseł przy uśmiechu.

Przyczyny i powstawanie zgryzu otwartego

Przyczyny zgryzu otwartego są złożone i mogą wynikać z czynników genetycznych, środowiskowych (nawyków) oraz zaburzeń funkcji mięśniowych.

Wpływ genetyki i anatomii

Dużą rolę w powstawaniu zgryzu otwartego odgrywają czynniki genetyczne i anatomiczne, takie jak:

  • Uwarunkowania genetyczne – skłonność do występowania zgryzu otwartego może być dziedziczona. Jeśli w rodzinie występowały przypadki tej wady, ryzyko jej wystąpienia u kolejnych pokoleń jest większe.
  • Nieprawidłowy rozwój kości szczęk – zaburzenia wzrostu kości szczęki i żuchwy, (np. nadmierny wzrost szczęki w kierunku pionowym) mogą prowadzić do powstania zgryzu otwartego. W takich przypadkach mówimy o zgryzie otwartym szkieletowym.
  • Nieprawidłowe wyrzynanie się zębów – zaburzenia w procesie wyrzynania się zębów (np. zęby zatrzymane) również mogą przyczyniać się do powstawania tej wady zgryzu.

Nawyki wpływające na powstanie wady:

  • Ssanie kciuka – nacisk wywierany na górne przednie zęby powoduje ich wychylenie do przodu, podczas gdy dolne zęby są „wciskane” do tyłu. W efekcie powstaje szpara międzyzębowa, a im dłużej trwa nawyk ssania, tym większe prawdopodobieństwo jej utrwalenia.
  • Długotrwałe używanie smoczka – działa tutaj podobny mechanizm jak przy ssaniu kciuka. Długotrwałe ssanie smoczka (lub butelki z ustnikiem) prowadzi do wychylenia górnych zębów i powstania szpary. Szczególnie niekorzystne jest korzystanie ze smoczka po 2-3 roku życia, kiedy rozwój zgryzu jest już bardziej zaawansowany.
  • Oddychanie przez usta – utrudnione oddychanie przez nos (np. z powodu alergii czy przerostu migdałków) zmusza dziecko do oddychania ustami. Powoduje to zmianę ułożenia języka, który zamiast podpierać podniebienie i stymulować jego wzrost, spoczywa nisko.

Konsekwencje nieleczonego zgryzu otwartego

Nieleczony zgryz otwarty może prowadzić do szeregu konsekwencji – zarówno zdrowotnych, estetycznych, jak i psychospołecznych. Zazwyczaj im większa jest szpara między zębami, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych następstw.

Zaburzenia funkcji żucia i mowy

Niewłaściwe ustawienie zębów w zgryzie otwartym bezpośrednio wpływa na podstawowe funkcje jamy ustnej, takie jak gryzienie i żucie. Brak kontaktu między zębami sprawia, że nie jesteśmy w stanie efektywnie rozdrabniać pokarmu. Największe trudności dotyczą surowych warzyw, twardego pieczywa, orzechów i niektórych owoców. Nieprawidłowe ustawienie szczęk obciąża także stawy skroniowo-żuchwowe, co może prowadzić do ograniczenia ruchomości żuchwy.

Zgryz otwarty jest również czynnikiem ryzyka rozwoju wad wymowy. Najczęściej prowadzi do seplenienia międzyzębowego, które polega na wsuwaniu języka między zęby podczas artykulacji głosek syczących (s, z, c, dz) i szumiących (sz, ż, cz, dż). Może dojść także do zniekształcenia wymowy głosek zębowych, takich jak t, d i n.

Aspekty estetyczne i psychologiczne

Wygląd uśmiechu ma duży wpływ na samopoczucie i pewność siebie. Zgryz otwarty często staje się źródłem kompleksów, ponieważ zaburza proporcje twarzy i utrudnia domknięcie górnej wargi. Świadomość obecności tych defektów może hamować nas przed nawiązywaniem nowych kontaktów towarzyskich i braniem udziału w wystąpieniach publicznych. Odbija się to zarówno na naszym życiu prywatnym, jak i zawodowym.

Metody leczenia zgryzu otwartego

Leczenie zgryzu otwartego jest uzależnione od wieku, stopnia nasilenia wady oraz jej przyczyny. Stomatolog zaproponuje najbardziej optymalną metodę po dokonaniu szczegółowej oceny zgryzu i przeprowadzeniu niezbędnych badań.

Jeżeli zmagają się Państwo z jakąkolwiek wadą zgryzu, serdecznie zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą ortodoncji w Gdańsku. Nasi specjaliści przywrócili już setki pięknych uśmiechów. Polegając na naszym doświadczeniu, z przyjemnością pomożemy również Państwu.

Leczenie ortodontyczne

Leczenie ortodontyczne jest bardzo skuteczną formą korekcji. U dzieci częściej wykorzystujemy aparaty ruchome, które korygują położenie zębów, a przy tym stymulują prawidłowy rozwój szczęk. Z kolei aparaty stałe to metoda odpowiednia dla dorosłych pacjentów ze znacznymi wadami. Pozwalają na precyzyjną zmianę ustawienia zębów i zamknięcie szpary.

Musimy pamiętać, że u dorosłych leczenie może być dłuższe i bardziej skomplikowane niż u dzieci. Na efekty terapii ortodontycznej wpływa także rodzaj wady:

  • Przy zgryzie otwartym częściowym przednim – zazwyczaj obserwujemy znaczną poprawę i całkowite zamknięcie szpary.
  • Przy zgryzie otwartym częściowym bocznym – osiągnięcie pełnej korekty jest nieco trudniejsze.
  • Przy zgryzie otwartym całkowitym – ortodoncja może okazać się niewystarczająca, a trwałe efekty zapewni dopiero interwencja chirurgiczna.

Chirurgia ortognatyczna

Chirurgia ortognatyczna to metoda rozważana w skomplikowanych przypadkach, gdy u podstaw wady leżą znaczne nieprawidłowości w budowie kostnej. Powinniśmy się na nie zdecydować, gdy leczenie ortodontyczne (skupione jedynie na korekcji położenia zębów) okazuje się niewystarczające. Zabieg polega na przecięciu kości szczęk lub żuchwy i zmianie ich ustawienia, co pozwala na uzyskanie prawidłowego zgryzu. Choć jest to inwazyjna procedura, to dzięki niej uzyskujemy trwałą poprawę i znacząco podnosimy swój komfort życia.

Profilaktyka i zapobieganie nawrotom

Profilaktyka odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu wadom zgryzu. Powinniśmy zatem skoncentrować się na eliminowaniu szkodliwych nawyków oraz umawianiu regularnych wizyt kontrolnych u stomatologa. Pamiętajmy również o noszeniu aparatu retencyjnego (retainera) po zakończeniu właściwego leczenia ortodontycznego. Retainer pomaga utrzymać zęby w nowej pozycji i przeciwdziała nawrotom wady. Dzięki niemu będziemy w stanie utrwalić uzyskane efekty i cieszyć się zdrowym uśmiechem przez długie lata.

Rola rodziców w profilaktyce

Rodzice odgrywają niezwykle ważną rolę w profilaktyce zgryzu otwartego. Oto kilka wskazówek, dzięki którym łatwiej będzie nam kontrolować stan jamy ustnej dziecka:

  • Obserwacja nawyków – zwracajmy uwagę na to, czy dziecko ssie kciuk lub smoczek, oddycha przez usta lub wkłada język między zęby.
  • Wczesna interwencja – w przypadku zaobserwowania niepokojących nawyków, podejmijmy działania, by je wyeliminować (pomocna może okazać się tutaj pomoc pediatry, logopedy czy psychologa dziecięcego).
  • Edukacja – wytłumaczmy dziecku w prosty sposób, dlaczego dane nawyki są szkodliwe i uczmy, jak prawidłowo dbać o jamę ustną.
  • Regularne wizyty u stomatologa – pamiętajmy o regularnych kontrolach stomatologicznych, by na bieżąco monitorować rozwój zgryzu dziecka.
  • Współpraca ze specjalistami – w trakcie leczenia aktywnie współpracujmy z ortodontą i dbajmy o przestrzeganie zaleceń dotyczących noszenia aparatu.

Podsumowanie

Zgryz otwarty to wada, która może mieć negatywny wpływ na zdrowie, funkcje jamy ustnej i estetykę twarzy. Wyróżniamy różne rodzaje tego zaburzenia– od częściowych, obejmujących jedynie fragment łuku zębowego, aż po całkowite, gdzie brak kontaktu dotyczy wszystkich zębów. Przyczyną problemu mogą być zarówno czynniki genetyczne, jak i nieprawidłowe nawyki utrwalone w dzieciństwie. Nieleczony zgryz otwarty może prowadzić do dolegliwości bólowych, trudności w spożywaniu posiłków czy powstawania wad wymowy. Na szczęście, istnieją skuteczne metody leczenia, dostosowane do wieku i stopnia zaawansowania wady. Kluczową rolę odgrywa również profilaktyka, w tym eliminacja szkodliwych nawyków i regularne wizyty kontrolne u stomatologa.


Data publikacji:

Zobacz również: